Bitcoin, gitme, dur! Bitcoin'a bugün girmek veya girmemek hakkında düşünceler
Bitcoin herkesin sevgilisi. Binlerce kripto paranın ilki ve halen en meşhuru olan Bitcoin son günlerde değerine saatler içinde binlerce dolar katarak yükselmeye devam etti. Üç sene önce “neden bahsediyorsun sen” diyen herkes bugün Bitcoin konusunda uzman olmuş durumda. Bu muhteşem gelişme, 17. yüzyılda “Lale Çılgınlığı” diye adlandırılan, dünyanın gördüğü ilk spekülatif balonunu çağrıştırıyor. “Dot Com balonu” olarak tanımlanan, 1999-2000 yıllarında start-up şirketlerindeki değer artışı ve bu balonun patlaması dönemini de bir başka örnek olarak ele alabiliriz. Bitcoin fenomeninin bu örneklerden tek farkı her şeyin çok daha hızlı, hatta saatler içinde gelişmesi.
Bitcoin ve diğer kripto paralara ilgi duyuyorum. Yıllar içinde kâh aldım, kâh sattım. Bitcoin ve diğer kripto paraların arkasındaki Blockchain (şifrelenmiş işlem takibi sağlayan, dağıtık bir veri tabanı) teknolojisi ise son yıllarda teknoloji alanında beni en çok heyecanlandıran gelişmelerin başında geliyor. Hem kripto paralar hem de Blockchain alanlarında bilimsel olarak mesai harcayan insanlarla konuştum ve sayısız uzmanın konuşmalarını dinledim. Bitcoin, Kripto paraların ve Blockchain’in geleceğine inanıyorum.
Bu gelecek tanımında kripto paralar verimliliği artıran araçlar olacak. Örneğin bir kişiye kripto para göndereceksem, banka komisyonu ödemeden, anında ve anonim olarak bunu gerçekleştirebileceğim. Kripto paralar bugünün bankalarını bir gün dinozor yapacak. Bunları bir gelecek öngörüsü altında ifade etmemin sebebi ise söz konusu işlemleri yapan insan sayısının henüz çok az olması. Dolayısıyla sürecin güncel zorlukları henüz yeterli oranda bilinmiyor. Kripto paralar dünyasına adımını yeni atan ya da atmayı düşünenler için karşılaşılacak üç temel zorluğu söyleyebilirim:
1 – Henüz çok az yerde geçiyor
Bitcoin veya kripto para kabul eden satıcı sayısı henüz çok az. Bir keresinde bir ürünü bedelini Bitcoin ile ödeyerek satın aldım. Satıcı daha sonra beni arayıp kripto paramın gelip gelmediğini göremediğini söyledi. Bitcoin hesabına Bitcoin’ların geldiğini görüyor fakat kimden ne kadar geldiğini ayırt edemiyordu. İade edilemedi. PayPal ya da kredi kartıyla ödemiş olsam elbette böyle bir sorun çıkmayacaktı.
2- İşlem hızı çok yavaş
Teoride Bitcoin ile ödeme süresi 10 dakika. Bununla birlikte kimlik doğrulamasından (verification) geçmek durumunda olduğunuz için bu süre fiilen bir saate kadar çıkabiliyor. Mevcut herhangi bir ödeme sistemiyle ödediğinizdeyse bu süre saniyelerle ölçülüyor. Dolayısıyla kripto para ile ödeme deneyimini çok daha iyileşeceğini düşünüyorum.
3 - Reel paraya çevirmek
Kripto paralarınızın değer artışını realize etmek istemeniz kadar doğal bir şey yok. Bitcoin veya başka bir kripto para satın almak için yapmanız gerekenler nispeten basit. Fakat eğer Bitcoin’dan reel paraya geçmek istiyorsanız, sizi bir süreç bekliyor olabilir – kullandığınız borsalar arasında cok fark olabiliyor. Kimlik doğrulamasından yine geçebilirsiniz ve tabii ki komisyonlar ödüyorsunuz.
Bu üç deneyimimi paylaşma sebebime gelince... Kripto paralar ve Blockchain yolun daha çok başında ve her ne kadar gelecek onlara ait olsa da, mevcut durumda hayatı kolaylaştırmak yerine zorlaştıran bir niteliğe sahipler. Şöyle düşünün; 1994 senesinde internet üzerinden bir ürün ısmarlıyorsunuz. Bağlantılar henüz çok yavaş, ödeme sistemleri gelişmemiş ve ürün size belki de haftalar sonra ulaşıyor. Fakat tüm bunları deneyimlerken bir gün her şeyi internetten ısmarlayabileceğinizi biliyorsunuz. Bitcoin de aynen bu durumda. İşte bu yüzden, değerinin her gün artmasından etkilenerek, konuya temkinli yaklaşmayı ihmal etmeyin. Unutmayın, Bitcoin’in arkasında reel bir değer artışı yok. Bitcoin’in değerinin artmasının tek sebebi “bir başkasının onun için sizden daha fazla para ödeyeceğine” inanmanız. Bu inanç temeline dayanan fenomenlerin ismi de tarih boyunca hep “balon” olmuştur. Yani Bitcoin şu an bir balonun içinde.
Balon emareleri: Efsaneler
Bitcoin’in de bir balon olduğuna dair göstergeler bir hayli fazla. Örneğin Venezuela Cumhurbaşkanı Maduro, ülkesinin Petro isimli bir kripto para çıkartacağını duyurdu. Kanımca bu tam bir çaresizlik örneği. Venezuela’nın durumunu takip edenler, son kurşunlarını kullanmaya başladıklarını düşünecektir. Elbette bu tek emare değil. Haberlerde ve sosyal medyada yeni şehir efsaneleri yaratılıyor: “Mayıs 2010’da bir kişi iki pizza için 10 bin Bitcoin ile ödeme yapmış, o Bitcoin’ların değeri bugün olsa yüzlerce milyon dolar olurmuş” gibi fantastik hikayeler dolaşıyor (şöyle düşünelim, Bitcoin tarihindeki en düşük değeri 0.08 ABD doları olmuş. 10 bin tane Bitcoin ile iki pizza ödeyen kişi, 800 ABD doları ödemiş oluyor. Bu da bu hikayenin uydurma olduğunu gösteriyor - ama kendi fikrinizi oluşturmak istiyorsanız, buradan hikayenin kaynağına bir göz atabilirsiniz) Hepsinin yanında dünyanın ilk Bitcoin milyarderleri basında tanıtılıyor. Bu hikayeler doğru olabilir ve siz benzeri hikayelere inanmak isterseniz, ne ala. Ama bence kulaklarınızı ve gözlerinizi bu gibi hikayelere kapatın.
Bitcoin'in hangi ülkelerde satış hacminin artışına bakarsak (kaynak: Bloomberg), ilk beşte Çin, Nijerya, Kolombiya, Venezuela ve Peru var. Türkiye altıncı sırada. Herkes buradan yola çıkarak bu dağılımın ne kadar güven verip vermediğine karar verebilir.
Balon olmasının benim açımdan bir net göstergesi daha var. Sonuçta Bitcoin bir ödeme aracı. Bitcoin'un değeri bugün 310 Milyar dolar civarında 16.5 milyon adet ve 19 bin dolar birim fiyatı üzerinden). Kendimize soralım, bugün dünyada Bitcoin ile toplam 310 milyarlık bir mal alım satımı yapılıyor mu? Tabii ki hayır. Yani asıl amacı bir ödeme aracı olan bir kripto paranın toplam değeri onunla yapılan ödeme hacminin belki 100 katı ise, bir balondan söz edebiliriz. Yani Bitcoin bir balon. Bu kadar basit.
Kendi etrafımda da Bitcoin girişimciliğinde yükseliş gözlemliyorum. Türkiye’den çıkacak ilk kripto paranın yarışı çoktan başladı. Aynı şekilde kripto parayı satın almak için gerekli olan siteler de faaliyete geçti. Hatta bugün Bitcoin ve kripto paralarla doğrudan ilgili ve sadece birkaç ayında milyar dolarlık hacimler yaratan ICO (Initial Coin Offering’in kısaltması. Bir nevi kripto para halka arzı) konusu da ülkemizde işleniyor. Yakında ilk Türk ICO’suna şahit olacağız. ICO kavramıyla ilgili daha fazla bilgiye buradan erişebilirsiniz (Ekleme 17.12.2017 19.44: ilk Türk ICO'sunun Peerguess olduğu paylaşıldı)
Her dönemin her ülkede bir temsilcisi vardır. “Bankerler” döneminde Banker Kastelli herkesin bildiği bir isimdi. Mutlaka Bitcoin ve kripto para dönemi için bir “Kripto Kastelli” çıkacaktır. Bu tarz sembolik isimler henüz ortaya çıkmadığından, bu gidişatın bir süre daha devam edeceğinden eminim. Bu yükseliş nereye kadar gider diye merak ediyorsanız, henüz bunu kimsenin bilmediğini belirteyim. 60 bin dolar seviyesine kadar çıkıp, sonra bin dolar seviyesine geri düşecek diyenler de var, bir daha hiç düşmeyecek diyenler de. Ben bir süre daha yükselip, daha sonra daha makul bir seviyeye düşeceğine inanıyorum.
Kripto paraya inanmak. Ama Bitcoin bir balonun içinde demek
Bitcoin yatırımcıları balon denmesine biraz kızıyor. Bitcoin fiyatının buraya gelmesini açıklayabilen kimse yok. Yükselişi geçmişteki balonlardan bile daha kuvvetli. Bitcoin’un bir balonun içinde olduğunu düşünürken, kripto paralara çok inanıyorum. Belki dünyayı değiştirmeye aday bir olayın geçmesi gereken yolda bu. Bilinir olmak için bir Bitcoin-mania oluşması için, bir balon gerekli. Her kuşağın bir balonu vardır diye düşünüyorum - çünkü bir kez bir balona şahit olduysanız (ve paranızı kaybettiyseniz), ondan sonraki balona çok daha temkinli yaklaşırsınız. Aralık 2017'de Bitcoin dünya tarihindeki tüm balonlardan daha büyük bir balon haline gelmiş durumda.
Ve daha cevaplarını bulmamız gereken sorular karşımıza çıkacak:
Resmi merciler ne zaman kripto paraları düzenlemeye başlayacak? (yapacakları kesin)
Bitcoin yerine ne zaman Bitcoin fonları vb. alabiliriz?
Bitcoin’un faizi olacak mı? (Ekleme: 17.12.2017 23.21: Burada Bitcoin'a faiz veren bir site olduğu paylaşıldı)
Bitcoin kazançlarımı nasıl vergilendireceğim? (Bu da gelecek, bundan emin olabiliriz)
Son olarak Bitcoin’un arkasındaki adamı hatırlayalım: Satoshi Nakamoto – varlığı bile tartışılan, dijital dünyanın Keyser Soze’si. Bir gün sayısız sinema filmine konu olacağını düşündüğüm kimliği ve hikayesi efsanelerle dolu. İlginizi çekerse buradan onun ilk yazdığı “Bitcoin Whitepaper’ı” okuyabilirsiniz.
***
“Dalgalar gittiğinde, kimin mayosunun olup olmadığını görürsünüz” Warren Buffet’in spekülatif zamanlar için söylediği